Od niepamiętnych czasów kolacja wigilijna składała się z postnych dań, czyli takich, które nie zawierały mięsa. Dlaczego? Wierzono bowiem, że człowiek i zwierzę stanowią jedność i w tę jedyną noc w roku mogą się ze sobą porozumieć. Gospodarze potrafili jednak z wieczerzy tej zrobić prawdziwą ucztę dla podniebienia.
W wigilijny wieczór spożywano potrawy przyrządzone z płodów naturalnych, których dostarczały lasy, rzeki, pola czy sady. Przygotowywano zatem dużo dań, chcąc zapewnić sobie pomyślność i dobrobyt w roku następnym. Co ciekawe, prasłowiański ale i staropolski obyczaj nakazywał zachować umiar! Dań postnych nie zjadano do końca. Świąteczna biesiada miała być bowiem okazją do podzielenia się jedzeniem ze zwierzętami, co miało uchronić domowników przed nędzą i głodem.
Współcześnie, menu wigilijne może być różne w zależności od pielęgnowanej tradycji i części kraju. Zgodnie ze zwyczajem podczas uroczystej kolacji powinno się serwować dwanaście dań. Dlaczego na stole wigilijnym ma być 12 potraw? Skąd taki zwyczaj? Liczba posiłków miała symbolizować dwunastu apostołów. Zwyczaj ten pojawił się po raz pierwszy w domach zamożnego mieszczaństwa. Dopuszczalne były jednak i inne wersje. Tradycyjna wieczerza chłopska składała się z pięciu potraw a szlachecka – z siedmiu. Arystokracja jadała zaś w wigilię jedenaście dań. Pierwotnie wierzono, że pojawiająca się na stole nieparzysta liczba straw, zapewni szczęście i urodzaj.
12 tradycyjnych potraw wigilijnych
Obecnie mało kto zdaje sobie sprawę z tego, że dodawanie niektórych produktów do świątecznych potraw ma swoje korzenie w pogańskiej obrzędowości i posiada pewną symbolikę.
- Barszcz z uszkami
Alternatywnie można podawać zupę rybną, z suszonych owoców lub biały żur. - Zupa grzybowa
- Paszteciki z grzybami
- Kasza z suszonymi grzybami
Na wieczerzy wigilijnej nie mogło zabraknąć grzybów. Zgodnie z ludowymi wierzeniami umożliwiają one kontakt ze zmarłymi. Ponadto były gwarancją, że w domu nie braknie pieniędzy. - Ryby
Są obowiązkowym elementem Wigilii, symbolem płodności. Mogą pojawiać się pod różnymi postaciami. - Kapusta z grochem
- Pierogi z kapustą
Kapuście pojawiającej się na wigilijnym stole przypisywano życiodajną moc, która budzi do życia przyrodę naturalną. - Kompot z suszonych śliwek
Miał dawać siłę do pracy. - Kutia
- Makowiec
Symbol urodzaju i płodności. Jego obecność podczas kolacji wigilijnej zapewnia gospodarstwu dostatek przez następny rok. - Kluski z makiem, miodem i cukrem
Strawy z miodem miały zapewniać domownikom opiekę i przychylność wyższych sił. - Chałka pszenna
Wigilijne wyroby mączne gwarantowały pomyślność w nowym roku i plenność zboża